اهمیت مالیات به عنوان یک منبع عمده درآمد دولت بر کسی پوشیده نیست، بر این اساس حسابرسی مالیاتی، و توجه به اثربخشی، کارایی و صرفه اقتصادی فرآیند حسابرسی مالیاتی و نیز نقش و کفایت کنترلهای داخلی در این خصوص، بدلیل پیچیده شدن محیط تجاری بیش از پیش حائز اهمیت است، استفاده از مدل حسابرسی ریسک، به عنوان راهکاری جهت حسابرسی مالیاتی مورد توجه قرار گرفته است. پژوهش مذکور در خصوص قابلیت انطباق مدل حسابرسی مبتنی بر ریسک با اهداف رسیدگی ممیزان مالیاتی از لحاظ شناسایی ریسک نمونه گیری در رسیدگی و نحوه محاسبه ورابطه بین ریسکهای شناسایی شده و تعیین میزان مالیات واقعی می باشد نتیجه بررسی این فرضیه ها نیز نشان دهنده کاهش ریسک نمونه گیری، کفایت متغیر های مدل حسابرسی بوده و تنها در خصوص فرضیه آخر مبنی بر اثربخشی مدل نتیجه آزمون عدم کفایت و جامعیت مدل مذکور را در جهت پوشش کلیه سرفصلهای رسیدگی در ترازنامه و صورت سود و زیان نشان می دهد.

حسابرسی عملیاتی شکل پیشرفته حسابرسی داخلی است. در حسابرسی عملیاتی تمرکز رسیدگی ها بر فعالیت های کلیدی یک سازمان است. معیارهای ارزیابی عملکرد نیز فعالیت محور است و از معیارهای مالی و غیرمالی برای ارزیابی عملکرد استفاده می شود. در نتیجه این ارزیابی، حسابرسی عملیاتی به دنبال شناسایی نقاط ضعف عملیات و ارائه پیشنهادهایی برای بهبود عملکرد می باشد. از آنجا که این حسابرسی با دامنه گسترده تری نسبت به حسابرسی صورتهای مالی انجام می شود، بنابراین چالشهای بیشتری را فراروی حسابرسان قرار می دهد. پاسخگویی برای مبالغ قراردادها، میزان زمان مورد نیاز برای رسیدگی، حجم رسیدگی های مورد نیاز، نحوه برنامه ریزی حسابرسی عملیاتی و بالاخره تکلیف استانداردهای متداول در سطح دنیا مبنی بر بکارگیری مفاهیم ریسک، اهمیت و شواهد در تمام مراحل حسابرسی عملیاتی (GAO, 2007) از جمله این چالش ها می باشد. هدف این تحقیق تبیین مدلی مبتنی بر ریسک برای حل این چالش ها می باشد، چراکه مدل حسابرسی مبتنی بر ریسک، ابزار برنامه ریزی حسابرسی است و به حسابرسان کمک می کند حسابرسی را به گونه ای برنامه ریزی و اجرا کنند که همواره در جریان عملیات حسابرسی، سطح اطمینان مورد قبول حفظ شود. همچنین این تحقیق مدل ارائه شده را آزمون می نماید. مدل تحقیق در 7 پروژه حسابرسی عملیاتی اجرا شده و نتایج حاصل از آن با نتایج حاصل از 10 پروژه حسابرسی عملیاتی که بدون مدل انجام شده اند، مقایسه گردیده است. (در سالهای 1382 الی 1386) فرضیه آزمون مدل بدین ترتیب بیان می شود که بکارگیری مدل مبتنی بر ریسک در حسابرسی عملیاتی موجب افزایش بهره وری فرآیند حسابرسی می گردد. برای اندازه گیری اثربخشی، کارآیی و صرفه اقتصادی (معیارهای بهره وری) شاخصهایی تعریف گردید. شاخصهای اثربخشی بر مبنای میزان دستیابی به نتایج، شاخصهای کارآیی بر مبنای روش دستیابی به نتایج و شاخصهای صرفه اقتصادی بر مبنای کاهش بهای تمام شده پروژه های حسابرسی عملیاتی تعریف شده اند.با استفاده از آزمونهای ناپارامتریک مان- ویتنی و ویلکاکسون، معناداری تفاوت مولفه های اثربخشی، کارآیی و صرفه اقتصادی بین دو گروه پروژه حسابرسی عملیاتی بررسی شده اند. یافته های تحقیق نشان می دهند که بکارگیری مدل مبتنی بر ریسک (مدل تحقیق) در حسابرسی عملیاتی موجب دستیابی به سطح اطمینان مشخص، سطح اهمیت مشخص و بودجه مبتنی بر استانداردها (شاخصهای اثربخشی) در فرآیند حسابرسی می شود. همچن ین بکارگیری این مدل موجب بهبود برخی از شاخصهای کارایی و صرفه اقتصادی همچون «تعداد پیشنهادها/ تعداد نیروی انسانی»، «تعداد نقاط ضعف/ تعداد نیروی انسانی» و «ساعات واقعی/ ساعات بودجه شده» می شود. اما برای معناداری تفاوت این شاخص ها در دو گروه پروژه حسابرسی عملیاتی نیاز به نمونه های بیشتری از پروژه های حسابرسی عملیاتی می باشد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

مهمترین نقش حسابرسان برای فعالان بازار سرمایه و سرمایه گذاران اطمینان بخشی نسبت به اطلاعات ارائه شده توسط مدیر می باشد. صورتهای مالی حسابرسی شده توسط شرکتهای حسابرسی دارای کیفیت بالا از قابلیت اتکا بیشتری برخوردار هستند و ارزش واقعی شرکت را بهتر منعکس می کنند. نتایج تجربی تحقیقات مختلف نشان می دهد، شرکتهای حسابرسی بزرگ، خدمات حسابرسی با کیفیت بالا و اطمینان بخشی بیشتری به سرمایه گذار در باره صورتهای مالی شرکت مورد حسابرسی ارائه می دهند. هدف این پژوهش بررسی اثر عوامل مربوط به کارایی موسسات حسابرسی از قبیل میزان درآمد؛ نیروی انسانی شاغل و ساعات کار صرف شده در موسسات حسابرسی ایرانی بر اجرای حسابرسی مبتنی بر ریسک است. بدین منظور در این پژوهش ارتباط بین درآمد، تعداد نیروهای شاغل، تعداد کارهای موسسه حسابرسی و ساعات صرف شده توسط موسسات حسابرسی با اجرای حسابرسی مبتنی بر ریسک در موسسات حسابرسی فعال عضو جامعه حسابداران رسمی ایران بین سال های 1393 تا 1395 مطالعه شده است. اطلاعات مورد نیاز این مطالعه از طریق جامعه حسابداران رسمی ایران اخذ گردیده است. متغیرهای مستقل این پژوهش شامل درآمد، تعداد نیروهای شاغل، تعداد کارهای موسسه حسابرسی و ساعات صرف شده و متغیر وابسته نیز اجرای حسابرسی مبتنی بر ریسک بوده که امتیاز بخش چهار چک لیست کنترل کیفیت جامعه حسابداران رسمی ایران به عنوان معیار اجرای حسابرسی مبتنی بر ریسک در نظر گرفته شده است. بر اساس متغیرها مستقل مزبور، چهار فرضیه پژوهشی تعیین و از طریق رگرسیون چند متغیره آزمون شدند. نتایج نشان می داد رابطه معنادار و مثبتی بین متغیرهای مستقل این پژوهش با متغیر وابسته برقرار است این موضوع بدان معنااست که با افزایش درآمد، تعداد نیروهای شاغل، تعداد کارهای موسسه حسابرسی و اوقات صرف شده جهت انجام حسابرسی می توان تلاش برای اجرای حسابرسی مبتنی بر ریسک را به نحو مطلوبتری انتظار داشت که مدیریتی کاراتر در اجرای پروژه های حسابرسی را به همراه خواهد داشت و به تبع آن به دلیل تمرکز بر حوزه های پر ریسک، گزارش حسابرس اثربخشی کافی را به همراه داشته باشد.

انتخاب مودی بر اساس معیار ریسک و برنامه ریزی حسابرسی، نیازمند شناسایی سطح ریسک هر مودی است و شناسایی ریسک هر مودی نیز مستلزم شناسایی عوامل موثر بر ریسک می باشد. در سازمان امور مالیاتی ایران، مدل کامل و جامعی جهت انتخاب مودیان بر پایه ارزیابی سطح ریسک و انتخاب مودی جهت حسابرسی وجود ندارد. این تحقیق به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ روش انجام تحقیق، توصیفی از نوع همبستگی می باشد زیرا علاوه بر توصیف وضع موجود به کشف روابط هریک از متغیرهای تحقیق با استفاده از آزمون رگرسیون خطی می پردازد به علاوه ازاین جهت که نتایج مورد انتظار آن را می توان در تبیین شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران به کار برد از نوع کاربردی می باشد. ابزار گردآوری داده ها در این تحقیق نرم افزار ره آورد نوین، سایت کدال و سایت بورس اوراق بهادار می باشد. برای تجزیه و تحلیل داده های این تحقیق از نرم افزار EViews نسخه 10 استفاده شده است. در این پژوهش برای تعیین نمونه آماری، از روش حذف سیستماتیک استفاده شده است و در نهایت نمونه ای شامل78 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران مورد بررسی قرار گرفت. برای آزمون فرضیه های پژوهش، از تحلیل رگرسیون استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان داد، پیش بینی فرار مالیاتی شرکت ها با استفاده از نسبت های مالی امکان پذیر است.

بر اساس رویکرد حسابرسی ریسک تجاری، حسابرسان در فرآیند ارزیابی یک واحد تجاری باید تکنیکهای کنترل مدیریت استراتژیک و فرآیندهای عملیاتی را تعریفودرک کنند. همچنین آنها باید از طریق انتخاب فرآیندهای کنترل ریسک در فرآیندهای عملیاتی مهموحیاتی، نوعواندازه ریسک های تجاری باقی مانده را که ممکن است بر صحت و منصفانهبودن صورت های مالی تأثیر بگذارد، برآورد کنند. در پژوهش حاضر با بهره گیری از رهیافت کیفی و به کمک نظریه دادهبنیاد و استفاده از مصاحبه های عمیق با 31 نفر از خبرگان حسابرسی در سال 1400 با عناوین شریک، اعضای سازمان حسابرسی و اعضای کارگروههای تخصصی جامعه حسابداران رسمی در جهت درک معانی ذهنی آنها از رویکرد حسابرسی ریسک تجاری در اجرای حسابرسی، مصاحبه صورت گرفت. مضافاً از داده های متنی مندرج در یادداشتها و مقالات نشریات حرفه ای بینالمللی پیرامون رویکرد فوق که عمدتاً ارائه کننده دیدگاه خبرگان مختلف بود نیز استفاده شد. داده های پژوهش به کمک روش کدگذاری باز در نظریه دادهبنیاد، مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت و مقوله های اصلی، مقوله های فرعی و خُردمقوله ها (مفاهیم ) استخراج گردید. به کمک رویکرد سیستمی که شامل ورودی ها، فرآیندها، خروجی ها، پیامدها و عوامل زمینه ای است، مدل کارایی اجرای حسابرسی بر اساس حسابرسی ریسک تجاری طراحی و مقوله های پدیدارشده در قالب آن ارائه گردید. با عنایت به محدودبودن دامنه پژوهش های پیشین پیرامون این رویکرد و به ویژه فقدان پژوهش جامع در ایران، مدل طراحی شده که چندوجهی بوده و حاصل دیدگاه خبرگان مختلف حسابرسی است، دیدگاه جامع و وسیعی از کارایی اجرای حسابرسی بر اساس حسابرسی ریسک تجاری ارائه می نماید که می توان از آن در برنامه های بهبود کیفیت حسابرسی، ارزیابی کار حسابرسی مستقل و سایر راهبردهای کلان جهت توسعه روششناسی حسابرسی در ایران استفاده نمود. با توجه به کمبودهای روش فعلی حسابرسی ایران، ادغام رویکرد حسابرسی ریسک تجاری در روش فعلی، نویدبخش است. این رویکرد با توجه به ارزش ذاتی اثبات شده، میتواند باعث رفع حسابرسی بیش از حد شود و به عنوان روش طبیعی و صحیح اجرای حسابرسی درنظر گرفته شود.

منطق فازی ریاضیات مناسب را برای تصمیم گیری در محیط عدم اطمینان مانند انجام قضاوت های حرفه ای فراهم ساخته است. یکی از این موقعیت ها ارزیابی ریسک های حسابرسی می باشد. حسابرسی مبتنی بر ریسک در سال های اخیر پرچم دار مبارزه با فساد بوده است. مرکز ثقل حسابرسی مبتنی بر ریسک، ارزیابی درست و اصولی ریسک است. این ارزیابی توسط حسابرس می تواند مستقیما بر اثر بخشی و کارآیی حسابرسی تاثیر گذارد. فرآیند ارزیابی این ریسک به عنوان چهارچوب محوری، کیفیت حسابرسی و اثربخشی کل حسابرسی را ارتقا خواهد داد و منتج به یک تغییر ضروری در عملیات حسابرسی می شود.در این تحقیق با استفاده از تئوری فازی به طراحی مدل ریسک حسابرسی پیشنهادی استانداردهای حسابرسی با استفاده از نظر خبرگان حسابرسی پرداخته شده است. برای این منظور از توابع مثلثی و برای فازی زدایی از روش گرانیگاه استفاده شده است. برای استنتاج فازی نیز از روش میدانی استفاده شد. الگوریتم مدل سازی مبتنی بر سه موتور استنتاج فازی (برای سه ریسک حسابرسی، ذاتی و کنترل) می باشد و سطوح متغیرهای کلامی برای خروجی ها به پنج سطح می رسد. برای هر موتور استنتاج به ترتیب 25، 25 و 81 قانون اگر – آنگاه نوشته و توسط خبرگان ریسک حسابرسی کشور تایید شده است. مدل ریسک فازی طراحی شده سپس با استفاده از روش آزمون همه قوانین استنتاج و تحلیل حساسیت اعتبار سنجی شد و مورد تایید قرار گرفت.در انتها مدل پیشنهادی این تحقیق در یک شرکت واقعی تولید کننده کاشی برای سال 1387 اجرا گردید. نتایج اجرای مدل با نتایج حاصل از چک لیستی که ریسک های واقعی شرکت را ارزیابی نمود، مقایسه شد. نتیجه نشان می دهد که نتایج ارزیابی ریسک های حسابرسی در انطباط کامل با نتایج واقعی است در حالی که در ارزیابی حسابرسان شرکت در برخی موارد مغایراتی با نتایج واقعی مشاهده می شود.

هدف از این پژوهش شناسایی موانع پیاده سازی سیستم حسابرسی مبتنی بر ریسک در ایران بود. با روش کیفی بارویکرد تحلیل محتوا انجام و جامعه آماری، جامعه حسابرسان و اعضای جامعه و انجمن حسابرسان خبره بودند که به روش نمونه گیری هدفمند 20 نفر انتخاب شد. روش تحلیل این پژوهش از نوع کیفی و بر اساس مدل ساختار-تفسیری (ISM) صورت گرفت. یافته ها نشان می دهد که در این پژوهش عوامل در 9 سطح قرار گرفته اند که در بالاترین سطح عوامل تاکید صرف دانشگاه ها بر تئوری، پیچیدگی پیاده سازی عملیاتی و کاربردی سیستم حسابرسی مبتنی بر ریسک دستورالعمل ها و عدم اساتید مسلط و مدیریت های سلیقه ای قرار دارد و در پایین ترین سطح چالش-های فنی قرار گرفته است. باید توجه داشت عواملی که در سطح بالاتر قرار دارند، از تاثیرگذاری کمتری برخوردار هستند و بیشتر تحت تأثیر عوامل سطوح پایین تر می باشد. این استراتژی ها می تواند منجر به اتخاذ دستورالعمل ها و پیچیدگی پیاده سازی عملیاتی و کاربردی سیستم حسابرسی مبتنی بر ریسک در یک سازمان می شود.